Szambo czy oczyszczalnia?

Inwestorzy, którzy nie mają możliwości podłączenia się do kanalizacji miejskiej czy gminnej, stają zwykle przed wyborem - co zrobić ze ściekami? Kupić i zamontować szambo, czy może zainwestować w oczyszczalnie? Podczas takiego wyboru kierujemy się zwykle trzema dwoma czynnikami. Ekonomicznym - ile zapłacimy za dane rozwiązanie i ile będzie kosztować nas jego utrzymanie, oraz praktycznym - które rozwiązanie jest dla nas wygodniejsze i mniej awaryjne. W tym artykule postaramy się przedstawić plusy i minusy każdego rozwiązania. 

Szambo - aktualny stan w Polsce 

Mimo, iż ostatnimi laty dynamika bardzo się odmienia, - szambo dalej jest najpopularniejszym rozwiązaniem. Jest to oczywiście wynik zaszłości i braku innych rozwiązań w poprzednich dekadach. W końcu w Polsce oczyszczalnie ekologiczne czy biologiczne zaczęły się popularyzować zaledwie dwadzieścia lat temu. Tak więc mamy w Polsce - według szacunków, bo nikt tego dobrze nie jest w stanie policzyć - ponad 2 miliony szamb, z których korzysta ok. 10 milionów osób. Te dane są dość zaskakujące. Według szacunków Najwyższej Izby Kontroli blisko 80% ścieków z szamb trafia do środowiska w stanie zupełnie surowym. 

Na tak dużą liczbę szamb wpływa też fakt, iż wiele gmin w Polsce, projektując miejscowe plany zagospodarowania, nie uwzględniała innych rozwiązań niż szambo. Stąd - często całe osiedla nowych domów - chociażby w naszej gminie wiejskiej Stargard - posiada szamba. 

Na szczęście dla inwestorów takie sytuacje mają miejsce coraz rzadziej. 

Szambo - koszt inwestycji i utrzymania 

Przejdźmy do analizy kosztów. Ile kosztuję szambo a ile sam montaż? Najpopularniejszy i najbardziej optymalny rozmiar szamba - czyli 10 tysięcy litrów - to koszt średnio 3600 zł. Szambo, ze względu na swój rozmiar i ciężar - nawet do 7000 kg - ma dość drogi koszt transportu, i wymaga przewozu samochodem z podnośnikiem HDS. Koszt transportu jest oczywiście zależy przede wszystkim od liczby km. Dla uproszczenia obliczeń przyjmijmy, że koszt transportu to 1000 zł. 

Montaż szamba - koszt 

Tutaj oczywiście też nie sposób podać jednej kwoty, bo zależna jest ona od wielu czynników takich jak: ceny na lokalnym rynku, warunki gruntowe, zagłębienie zbiornika czy długość rury kanalizacyjnej wychodzącej z domu i wiodącej do szamba. Przeglądając oferty montażu z różnych okolic możemy przyjąć, że koszty montażu wahają się od 3 do 6 tysięcy złotych. 

Całość inwestycji montażu i zakupu szamba możemy określić więc w widełkach od 6 600 zł do 9600 zł. 

Szambo - koszty eksploatacji

Gdy już zamontujemy szambo - a zakładamy, że zbornik został porządnie wykonany i dobrze osadzony - to mamy pewność, że będzie nam dobrze służyć przez lata. Wiadomo, że szambo betonowe nie ma żadnych mechanizmów, które mogą się w nim zepsuć. Jedyny koszt, to jego opróżnianie. Jak więc to wygląda? 

Najpierw musimy wiedzieć, ile “produkujemy” ścieku. Przyjmuje się, że jeden mieszkaniec wykorzystuje dziennie 150 litrów wody, a to przekłada się na 135 litrów ścieku. Oczywiście, to tylko statystyka i wiele zależy od tego, jaki tryb życia prowadzimy. Zakładając jednak, że taka 4 osobowa rodzina rzeczywiście produkuje uśrednioną liczbę ścieku to robiąc proste obliczenie - wiemy że dziennie jest to 540 litrów, a w skali miesiąca aż 16 200 litrów. Teraz warto zadać sobie pytanie - czy jest tego ścieku naprawdę tak dużo. Czytając różne fora i rozmawiając z użytkownikami szamb wiemy, że najczęściej zamawiają oni wywóz szamba raz w miesiącu (przy zbiorniku 10 tysięcy litrów). Jednak - rodziny z małymi dziećmi zamawiają taki wywóz znacznie częściej - nawet dwa razy w miesiącu. Przyjmijmy jednak, na korzyść szamba - że w roku opróżniane jest 14 razy. Średni koszt opróżnienia szamba 10 tysięcy litrów to koszt 450 zł. Cena zależna jest oczywiście od odległości od miasta czy oczyszczalni. Wiadomo też, że ceny te dość systematycznie rosną. Uwzględniając tę cenę oraz częstotliwość wywozu, wychodzi nam rocznie kwota 6 300 zł. Możemy też przyjąć, że nawet ekonomicznie użytkująca wodę rodzina - i tak za taki wywóz w skali roku musi zapłacić minimum 4500 zł. 

Oczyszczalnia biologiczna

Na początku tego artykułu zaznaczymy, że mowa o oczyszczalniach biologicznych (o różnicach między oczyszczalnią biologiczną a ekologiczną przeczytasz tutaj). W dużym skrócie - są to oczyszczalnie oczyszczające ściek za pomocą bakterii tlenowych, dzięki czemu jest on na tyle czysty, że można stosować go do podlewania roślin ozdobnych w ogrodzie. Można też taki oczyszczony ściek odprowadzać do studni chłonnej lub w rozsączaniu drenażowym podziemnym. 

Ile kosztuje oczyszczalnia biologiczna? 

Odpowiedź na to pytanie może być bardzo, naprawdę bardzo rozbudowana. Istnieje w końcu naprawdę sporo firm, stosujących rozmaite rozwiązania. My dla uproszczenia tego artykułu przyjmiemy rozwiązanie, które stosujemy w przypadku 90% naszych montaży. Jest więc to oczyszczalnia Haba Easy Flow 5 - z rozsączeniem na poletko roślinne. Koszt takiej oczyszczalni to 13 715 zł (stan na lipiec 2024). Są oczywiście tańsze rozwiązania - jak np. oczyszczalnia biologiczna Optimax 5 WIRO - również polskiego producenta, która  kosztuje 9 900 zł. 

Ile kosztuje montaż oczyszczalni biologicznej? 

Montaż oczyszczalni biologicznej jest niestety droższy niż montaż szamba. Wpływa na to kilka czynników. Oczyszczalnia wymaga obsypki piachem i cementem suchym. Do tego - należy wyprowadzić rurę do wypływu ścieku oczyszczonego, oraz przygotować poletko rozsączające. To też wiąże się najczęściej z wymianą gruntu ziemi rodzimej na obszarze od 16 do 20 metrów kwadratowych powierzchni i zastąpienia jej przepuszczalnym piachem, oraz wysypaniem ok 15 centymetrowej warstwy kory. Bywają sytuacje, w których wymiana gruntu na poletko rozsączające nie jest potrzebna. Dodatkowo należy zamontować skrzynkę sterującą. Wszystkie te koszty powodują, że montaż takiej oczyszczalni waha się od 8 000 do 11 000 zł. Mowa tutaj o kwocie ze wszystkimi kosztami takimi jak piach, rury, kora, transport itd. Należy też pamiętać, że wszystkie prace budowlane prowadzone na zewnątrz budynku są opodatkowane 23% vatem. Dla naszych wyliczeń przyjmijmy więc, że uśredniony koszt montażu wynosi 9 500 zł. 

Podsumowując - koszt oczyszczalni wraz z montażem - wyniesie nas w widełkach ok. 20 0000 - 25 000 zł. 

Koszty eksploatacji oczyszczalni biologicznej

Wymienione wyżej oczyszczalnie biologiczne posiadają trzy główne podzespoły, które wymagają do swojego funkcjonowania prądu. Są to centrala sterownicza, dmuchawa napowietrzająca oraz pompa. Najwięcej prądu zużywa dmuchawa, gdyż chodzi ona średnio 18 godzin na dobę. Jednak pobór mocy jest bardzo niski, bo jedyne 40W. Korzystając z kalkulatora kosztów zużycia, szybko policzmy, że jej roczny koszt w zależności od ceny prądu waha się od 180, do 260 zł. Podkreślamy, że jest to koszt roczny. Idźmy dalej - sterownik - ten pobiera jeszcze mniej mocny. Najczęściej jest to zakres 5 do 10 W - co daje średni roczny koszt ok. 50 zł. Zostaje jeszcze pompa. Te pobierają najwięcej prądu - pracują jednak zdecydowanie najkrócej. Zwykle zrzut z oczyszczalni nie trwa więcej niż 20 minut i następuje średnio co dwa dni. Nie wchodząc w szczegóły obliczeń - roczny koszt prądu za pompę wynosi ok. 30 zł. Razem wszystkie koszty prądu nie przekraczają więc niż 350 zł. Warto sprawdzić jeszcze w karcie specyfikacji konkretnej oczyszczalni, jaka jest jej elektrochłonność. 

Drugim kosztem eksploatacyjnym oczyszczalni biologicznej jest wywóz osadu czynnego. Jest to jednak kwestia dość zagmatwana prawnie. Osad czynny jest bowiem ważnym elementem funkcjonowania oczyszczalni biologicznej, i jeśli jego poziom jest w zakresach zalecanych przez producenta, to nie powinno się z nim nic robić. Gminy podchodzą do tego różnie. W niektórych należy przedstawić specyfikację techniczną z zaleceniem producenta co do jego wywozu, w innych gminach wymaga się wywozu raz w roku. Mamy nadzieję, że kwestia ustawodawstwa zostanie w tym zakresie domknięta z korzyścią dla użytkowników. Jednak - zakładając potrzebę wywozu raz w roku - koszt wywozu osadu czynnego wynosi średnio 500 zł. Ostatnim kosztem jest serwis oczyszczalni. Chociaż nie ma takiego wymogu - warto wykonać go raz w roku. Serwisant sprawdzi działanie podzespołów, wykona test sedymentacyjny do określenia ilości osadu czynnego, wymieni filtr powietrza w dmuchawie. Koszt takiego serwisu to ok 250 zł. Podsumowując - roczny serwis oczyszczalni biologicznej nie powinien wynieść więcej, niż 1100 zł. 

Podsumowanie 

Wady i zalety obu rozwiązań: 

Szambo: 

Plusy:

• znacznie tańsze w zakupie i montażu - widełki 6600 - 9600 zł 
• mało nas obchodzi, nic nie może się zepsuć 

Minusy:

• roczny koszt eksploatacji - od 5000 do 7000 zł 
• trzeba dzwonić i zamawiać wywóz 
• jesteśmy mniej ekologiczni 
• możemy czuć nieprzyjemny zapach

Oczyszczalnia biologiczna 

Plusy:

• jesteśmy ekologiczni, odciążamy duże oczyszczalnie miejskie, 
• roczny koszt eksploatacji jest znacznie niższy niż szamba - ok 500 - 1100 zł (w zależności od częstotliwości wywożenia osadu czynnego)
• możemy wykorzystywać oczyszczony ściek do podlewania ogrodu
• dobra oczyszczalnia nie wymaga od nas żadnej ingerencji 
• nie mamy w ogrodzie żadnych nieprzyjemnych zapachów 

Minusy:

• znacznie droższa inwestycja - koszt z montażem między 18 000 - 25 000 zł 
• antybiotyki i mocne zrzuty chemicznego ścieku mogą zakłócić pracę oczyszczalni 
• długie przerwy w dostawach prądu mogą zakłócić pracę oczyszczalni 
• podzespoły oczyszczalni mogą się zepsuć i po okresie gwarancji (zwykle 2-3 lata) będziemy musieli zapłacić za ich wymianę. 

Jednak - jako firma która od 13 lat zajmuje się montażem oczyszczalni biologicznych - musimy szczerze powiedzieć, że awarie podzespołów są niezwykle rzadkie, a nawet jeśli się zdarzają, to koszt wymiany pompy czy dmuchawy, i tak jest znacznie tańszy niż systematyczne koszty eksploatacji szamba. Chcemy też zwrócić uwagę na fakt, że oczyszczalnia biologiczna, mimo tego, że jest znacznie droższą inwestycją, - zwraca się względem szamba w ciągu 2,5 roku. Dlatego, naszym zdaniem - zdecydowanie lepiej wybrać oczyszczalnię biologiczną. 

Inwestorzy, którzy nie mają możliwości podłączenia się do kanalizacji miejskiej czy gminnej, stają zwykle przed wyborem – co zrobić ze ściekami? Kupić i zamontować szambo.